मेंदू खाणारा अमिबा लक्षणे आणि उपाय

*मेंदू खाणारा अमिबा लक्षणे आणि उपाय*

(डॉ अभिनय दरवडे,धुळे)

केरळ मध्ये मेंदू खाणाऱ्या अमिबा मुळे काहींचा मृत्यू झाल्याची बातमी ऐकली .आणि खूप वर्षांपूर्वी पुणे येथे मी स्वतः उपचार केलेली केस आठवली.

पट्टीची पोहणारी 13वर्षांची मुलगी खूप डोकं दुखतंय आणि मान अवघडली म्हणून जवळच्या डॉक्टरांकडे गेली. औषधं घेऊन पण बरं वाटत नव्हतं, म्हणून उद्या मोठ्या दवाखान्यात दाखवू या ,हे ठरलं. पण सकाळी ती काही उठेना, शुद्ध हरपलेल्या अवस्थेत तिला आमच्याकडे आणलं. तिच्या नातेवाईकांनी तिच्या तब्येतीची माहिती दिली.
रात्री खूप उलट्या झाल्या आणि ग्लानी आली, म्हणून तिला झोपवलं .पण आज ती उठायचं नावच घेईना. म्हणून धावत आलो, तिचे आई बाबा म्हणाले की,पाठीतून पाणी काढून तपासणीला पाठवलं. एम आर आय झाला . आणि शेवटी तपासण्या केल्यावर कळलं की, मेंदूत संसर्ग झालाय, तीन दिवसांनी रिपोर्ट मध्ये हा अमिबा आढळला, पुढे कित्येक दिवसांच्या उपचारांनी ती बरी झाली. पण वैद्यकीय क्षेत्रात हा आव्हान देणारा आजार कायम लक्षात राहिला.

*नेग्लेरिया फॅलेरी नावाचा हा अमीबा आहे. अतिशय सूक्ष्मजीव*.

तलाव, नद्या, तलाव आणि कालवे यांसारख्या उबदार पाण्यात आणि चिखलाच्या मातीत हा आढळतो.
त्याला ‘ब्रेन इटिंग अमीबा’ असेही म्हणतात.
कारण पाण्यातील हा अमीबा नाकातून मानवी शरीरात प्रवेश करून मेंदूला संक्रमित करतो. त्यामुळे मेंदूच्या पेशींचे नुकसान होते. या अमीबाचा संसर्ग अत्यंत जीवघेणा ठरू शकतो. हा अमीबा एखाद्या व्यक्तीच्या शरीरात प्रवेश करतो, सहसा पोहताना, डुबकी मारताना किंवा जेव्हा लोक तलाव किंवा नद्यांसारख्या पाण्यात डोके बुडवतात.
अमीबा नंतर नाकातून मेंदूमध्ये प्रवेश करतो आणि मेंदूच्या नसांचं नुकसान करतो.
यामुळे ‘प्राइमरी अमेबिक मेनिंगोएन्सेफलायटीस’ (पीएएम) नावाचा आजार होतो.
एक जीवघेणा आजार आहे. मानवी स्त्रावा मधून हा पसरू शकतो.
पाण्यात पुरेसे क्लोरीन नसल्यामुळे
वॉटर पार्क आणि स्विमिंग पूलमधून या अमीबाचा संसर्ग होण्याची शक्यता असते.

उद्योग किंवा पॉवर प्लांटमधून सोडलेल्या पाण्यात, नद्यांमध्ये,नैसर्गिकरित्या गरम न केलेल्या पिण्याच्या पाण्याच्या स्त्रोतांमध्ये
अयोग्यरित्या देखभाल केलेले, अपुरे क्लोरीनयुक्त स्विमिंग पूल, वॉटर पार्क आणि सर्फ पार्क नळाच्या पाण्यात वॉटर हीटर्समध्ये
तलाव, तलाव आणि नद्यांच्या चिखलात आढळतो.
समुद्रासारख्या खाऱ्या पाण्यात नेग्लेरिया फॅलेरी आढळून आलेला नाही.

नेग्लेरिया फॅलेरी बहुतेक लहान मुलांना संक्रमित करते. संसर्ग प्रामुख्याने 14 वर्षे आणि त्यापेक्षा कमी वयाच्या मुलांमध्ये दिसून येतो.
याचे कारण स्पष्ट झालेले नाही. कदाचित अपरिपक्व प्रतिकारशक्ती हे कारण असू शकते!
त्यात मुलांना पाण्यात खेळायला जास्त आवडते म्हणून संसर्ग होण्याची शक्यता जास्त असते.
जरी नेग्लेरिया फॅलेरी संक्रमण दुर्मिळ असले तरी ते जुलै, ऑगस्ट आणि सप्टेंबर या काळात होऊ शकतात.
हे संक्रमण एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे जाऊ शकते का? नाही. नेग्लेरिया फॅलेरी अमिबा संसर्ग एका व्यक्तीपासून दुसऱ्या व्यक्तीपर्यंत पसरत नाही.
नेग्लेरिया फॅलेरी अमीबामुळे होणाऱ्या रोगाची लक्षणे कोणती?
नेग्लेरिया फॅलेरीमुळे PAM होतो.
हा मेंदूचा संसर्ग आहे ज्यामुळे मेंदूच्या ऊतींना नुकसान होते.
सुरुवातीच्या टप्प्यात, PAM ची लक्षणे पूर्णपणे बॅक्टेरियाच्या संसर्गासारखी असतात.
अमीबाच्या संसर्गानंतर 5 दिवसांनी PAM चे पहिले लक्षण दिसून येते. तथापि, ही लक्षणे संसर्गाच्या एक ते 12 दिवसांनंतर कधीही सुरू होऊ शकतात.

या लक्षणांमध्ये

डोकेदुखी,
ताप, उलट्या आणि मळमळ
यांचा समावेश होतो.

त्यानंतर मान पकडली जाते, सर्व काही गोंधळलेलं दिसतं, समोर कोण आहे याचं भान राहात नाही.
असंबद्धता येते, ग्लानी येते!
नंतरच्या लक्षणांमध्ये
काय घडत आहे यावर योग्यरित्या लक्ष केंद्रित करण्यास असमर्थता,
बेशुद्ध होणे आणि कोमात जाणे
यांचा समावेश होतो.
लक्षणे दिसू लागल्यानंतर, रोग वेगाने पसरतो आणि काही दिवसातच एखाद्या व्यक्तीचा मृत्यू होतो.
या व्यक्तीचा एक ते 18 दिवसांत कधीही मृत्यू होऊ शकतो.
नेग्लेरिया फॅलेरीमुळे मृत्यू कसा होतो?
हा अमीबा मेंदूच्या ऊतींना पूर्णपणे नष्ट करतो. परिणामी, मेंदू फुगतो आणि व्यक्तीचा मृत्यू होतो.
नेग्लेरिया फॅलेरी संसर्गावर काही प्रभावी उपचार आहेत का?, कारण PAM हा दुर्मिळ आजार आहे .आणि संसर्ग वेगाने पसरतो, प्रभावी उपचार शोधणे आव्हानात्मक आहे. असे काही पुरावे आहेत की काही औषधे प्रभावीपणे याचा सामना करू शकतात.

या संक्रमणांवर उपचार करण्यासाठी सर्वोत्तम औषधे निश्चित करण्यासाठी अद्याप अभ्यास केले जात आहेत!
ताप, डोकेदुखी, उलट्या किंवा मळमळ, मान ताठरणे यासारखी लक्षणे अचानक उद्भवल्यास, ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

डॉ अभिनय दरवडे
संगोपन बालरुग्णालय, धुळे